ΑΛΛΑΓΗ: Απειλή ή Απαρχή Εξέλιξης;

Από τον Δρ. Αζαρία

Η έννοια της αλλαγής έχει απασχολήσει τον άνθρωπο από τότε που έκανε την εμφάνισή του σ’ αυτόν τον πλανήτη. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός, ότι ακόμα και μετά την πάροδο πολλών χιλιάδων χρόνων η αλλαγή συνεχίζει να βρίσκεται στο προσκήνιο της ανθρώπινης πραγματικότητας, τόσο καυτή και τόσο επίκαιρη όσο ποτέ άλλοτε.

Πως αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι την αλλαγή; Δοκιμάστε να κάνετε ένα απλό τεστ. Ζητήστε από τους φίλους σας και συνεργάτες να σας πουν πως αντιλαμβάνονται την έννοια της αλλαγής και θα διαπιστώσετε ότι στην συντριπτική τους πλειοψηφία έχουν αρνητική στάση και αρνητικές αντιλήψεις. Επίσης, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις εκείνες, όπου στο μυαλό των ερωτηθέντων η αλλαγή είναι ταυτόσημη με το φόβο, τις προκαταλήψεις, τα στερεότυπα, το άγχος, την απειλή, το μπέρδεμα και την άρνηση.

Που συναντούμε την αλλαγή; Δυστυχώς ή ευτυχώς, η αλλαγή απαντάται σε όλες ανεξαιρέτως τις εκφάνσεις της καθημερινής μας ζωής, π.χ. στο σπίτι, στη δουλειά, στις σχέσεις, στους φίλους, στην οικονομία, στην πολιτική, στην κοινωνία, στις τέχνες, στην επικοινωνία, στην επιστήμη και φυσικά στην τεχνολογία. Σχεδόν σε εβδομαδιαία βάση, εκπαιδεύω στελέχη σε επιχειρήσεις για το πώς να διαχειριστούν την αλλαγή σε επιχειρησιακό αλλά και σε προσωπικό επίπεδο. Το γεγονός αυτό, αποκαλύπτει ότι στην πράξη η αλλαγή αφενός αποτελεί πολύ συχνή πρακτική και αφετέρου ότι υπάρχει έντονη ανάγκη εκπαίδευσης των στελεχών στους τρόπους διαχείρισής της.

Η επιχειρήσεις, στην προσπάθειά τους να επιβιώσουν, να εδραιωθούν και να αναπτυχθούν μέσα στο σκληρά ανταγωνιστικό επιχειρηματικό περιβάλλον, έρχονται αντιμέτωπες με μια σειρά αλλαγών. Μερικά από τα πιο συχνά και χαρακτηριστικά παραδείγματα επιχειρησιακών και οργανωσιακών αλλαγών είναι τα παρακάτω, αλλαγή επωνυμίας, αλλαγή λογότυπου, αλλαγή διοίκησης ή/και ανώτατων στελεχών, αλλαγή προσωπικού, αλλαγή στρατηγικής, αλλαγή πολιτικών, αλλαγή προϊόντος, αλλαγή τοποθεσίας, αλλαγή γραφείων, αλλαγή τεχνολογίας, αλλαγή γραμμής παραγωγής, επέκταση δραστηριοτήτων, διεύρυνση προϊοντικής γκάμας, συγχώνευση ή εξαγορά από άλλη εταιρία, αλλαγή τιμολογιακής πολιτικής, αλλαγή διαφημιστικής εκστρατείας, κ.α. Προκειμένου να ανταπεξέλθουν επιτυχώς στις παραπάνω αλλαγές, οι επιχειρήσεις καλούνται να εφαρμόσουν στην πράξη τη διαχείριση αλλαγής.

Τι καλείται διαχείριση αλλαγής (change management); Η Διαχείριση της Αλλαγής, αποτελεί μία συστηματική προσέγγιση αντιμετώπισης της αλλαγής, η οποία περιλαμβάνει το σχεδιασμό, την αναγνώριση, τον έλεγχο και τη σταθεροποίηση των διαδικασιών της αλλαγής, τόσο από τη σκοπιά της επιχείρησης όσο και σε προσωπικό επίπεδο.

Ποια είναι η πρώτη αντίδραση των εργαζομένων σε μια οποιαδήποτε επερχόμενη αλλαγή; Ύστερα από μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί σε παγκόσμια βάση, έχει αποδειχθεί ότι η πρώτη, και πιο συνηθισμένη, αντίδραση των εργαζομένων στην ανακοίνωση μιας επερχόμενης αλλαγής είναι το σοκ. Μετά το σοκ, ανακαλύφθηκε ότι ακολουθούν δύο πολύ πιθανά σενάρια. Στο πρώτο σενάριο, το αρχικό σοκ δίνει τη θέση του στο φόβο και στη συνέχεια στην ανάπτυξη αρνητικής στάσης απέναντι στην επερχόμενη αλλαγή. Στο δεύτερο σενάριο, μετά το σοκ εμφανίζεται ένα αίσθημα απειλής το οποίο σχετίζεται άμεσα με το αν θα συνεχίσει ο εργαζόμενος να κατέχει την ίδια θέση μέσα στην εταιρία του μετά το πέρας των διαδικασιών της αλλαγής. Η ύπαρξη απειλής στον εσωτερικό κόσμο του εργαζόμενου οδηγεί στη δημιουργία συναισθημάτων όπως η σύγχυση, η ενοχή και η απογοήτευση, τα οποία με τη σειρά τους οδηγούν στη δημιουργία εχθρικής συμπεριφοράς του εργαζόμενου απέναντι στην επερχόμενη αλλαγή. Η τελική συμπεριφορά και στα δύο σενάρια, άρνηση και εχθρότητα, αποτελεί πηγή πολλών προβλημάτων και οδηγεί τις επιχειρήσεις σε αποτυχημένες πρακτικές και αποτελέσματα.

Αντιθέτως, αυτό που πρέπει να κάνουν οι επιχειρήσεις είναι να μετατρέψουν το αρχικό σοκ σε ενεργητική συμμετοχή. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους, εκ των οποίων οι κυριότεροι είναι η συνεργασία με τους εργαζόμενους, η επεξήγηση σε αυτούς και η συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας της αλλαγής για το καλό της επιχείρησης, η δημιουργία οράματος, η εξασφάλιση της θέσης τους στην εταιρία και η εκπαίδευσή τους. Η ενεργητική συμμετοχή των εμπλεκομένων στις διαδικασίες της αλλαγής, θα τους ενεργοποιήσει θετικά και θα τους δώσει την απαραίτητη ώθηση και τα απαραίτητα εφόδια που χρειάζονται για να υπερπηδήσουν τα εμπόδια που θα εμφανιστούν μπροστά τους. Έτσι, αντί για αρνητική ή εχθρική συμπεριφορά, το τελικό αποτέλεσμα θα είναι η υιοθέτηση της αλλαγής και η ομαλή ανάπτυξη και εξέλιξη της επιχείρησης.

Η αλλαγή σχετίζεται άμεσα με τις αντιλήψεις και τις πεποιθήσεις μας γύρω από τη ζωή στο σύνολό της. Οι άνθρωποι που δεν έχουν υλοποιήσει συστηματική και ενεργή ενδοσκόπηση, και άρα δεν έχουν αντιμετωπίσει “κατάματα” τους φόβους, τις ανασφάλειες και τις σκοτεινές τους πλευρές, βλέπουν την αλλαγή ως απειλή. Οι ίδιοι οι φόβοι και οι ανασφάλειές τους, δημιουργούν αθόρυβα και ύπουλα το υπόβαθρο για την αντίληψη της αλλαγής ως κάτι τρομακτικό, ως κάτι άγνωστο το οποίο κρύβει κινδύνους και παγίδες.

Αντιθέτως, οι άνθρωποι που έχουν δουλέψει συστηματικά με τις άυλες πλευρές τους, δηλαδή με το μυαλό και την ψυχή τους, και έχουν προχωρήσει στην επίλυση των εσωτερικών τους συγκρούσεων, είναι σε μεγάλο βαθμό απαλλαγμένοι από φοβίες και ψυχικά άγχη. Αυτή η εσωτερική μεταμόρφωση-ανέλιξη σε υψηλότερα πνευματικά επίπεδα τους καθιστά εσωτερικά ήρεμους και θετικούς απέναντι σε οποιαδήποτε αλλαγή αφού έχουν πολύ μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στο εαυτό τους αλλά και στην ίδια τη ζωή.

Τελικό Συμπέρασμα: Η αλλαγή από μόνη της δεν είναι ούτε θετική ούτε αρνητική, όπως είναι άλλωστε και όλα τα πράγματα στη ζωή. Αυτό που της προσδίδει θετικό ή αρνητικό πρόσημο, και αυτό που τελικά οδηγεί σε θετικά ή σε αρνητικά αποτελέσματα, είναι η δική μας θεώρηση και διαχείριση των πραγμάτων…